Positieve en negatieve ruimte in een compositie

Door Wim Bals


Wanneer je naar een schilderij of foto kijken trekt het hoofdonderwerp uiteraard jouw eerste aandacht.
Dat is logisch want dat valt het eerste op.

In deze blogpost wil ik graag je aandacht vestigen op het belang van de negatieve ruimte in een schilderij. En waarom dit vaak even belangrijk is als het hoofdonderwerp of de zogenaamde positieve ruimte.

Ik kan dit best illustreren aan de hand van een voorbeeld.
Hier is mijn schilderij ‘Athena’, een vierkant formaat van 25 op 25 cm.



Wim Bals - Athena


Zoals je kunt zien is het hoofdonderwerp, het kattenportret niet perfect in het midden geplaatst maar meer naar de rechterkant. Bij dit schilderij zien we duidelijk de positieve ruimte, namelijk de kat, en de negatieve ruimte, de achtergrond.



Links de positieve ruimte in rood - Rechts negatieve ruimte in blauw


Wanneer ik het portret exact in het midden had geplaatst had het portret links te weinig ruimte om te ‘ademen’.

Uiteraard is positieve en negatieve ruimte in een schilderij geen uitvinding van mij en zijn er in het verleden tal van voorbeelden te zien.



Zelfportret Rembrandt Van Rijn


'Zelfportret met twee cirkels' is een olieverf op canvas schilderij van de Nederlandse kunstenaar Rembrandt Van Rijn, geschilderd ca 1665-1669, een van de meer dan 40 geschilderde zelfportretten van Rembrandt.

In het portret houdt Rembrandt zijn palet, penselen en schildersstok vast.
Het schilderij valt op door zijn monumentaliteit en de raadselachtige achtergrond bestaande uit een ruimte met fragmenten van twee cirkels.

Ook hier kun je duidelijk zien dat heel het tafereel naar de linkerkant van het doek is geplaatst.

Het volgende voorbeeld is het schilderij 'Venus Frigida' door Peter Paul Rubens.



Peter Paul Rubens - Venus Frigida


Rubens schildert hier Venus als mythologische godin van de schoonheid en de liefde. De godin zit rillend van de kou op de voorgrond. Aan haar voeten zit Amor, haar zoon, hij heeft zijn liefdespijlen ingeruild voor de lendendoek van Venus. Op deze manier probeert Amor zich te beschermen tegen de koude. Achter haar staat een sater.

Rubens verwijst hiermee naar een gezegde van de Romeinse auteur Publius Terentius Afer: 'Sine Cerere et Baccho friget Venus 'of 'Zonder Ceres en Bacchus bevriest Venus' wat wil zeggen Zonder Brood en Wijn is er geen liefde.

Het schilderen van Venus is van groot belang geweest voor de ontwikkeling van Rubens' voluptueuze stijl van het naakt schilderen.

Ook hier kun je duidelijk zien dat heel het tafereel naar de rechterkant van het doek is geplaatst. De negatieve ruimte laat hier een landschap zien.

Zoals je merkt is het van belang om een gebalanceerde compositie te hebben dat niet mathematisch in evenwicht moet zijn, maar vooral optisch.
Misschien helpt deze video bij het bekijken van kunst en heb je voortaan een andere kijk op de mysteries die kunst net zo boeiend maken.

Op de hoogte blijven?

Je ontvangt 4 tot 5 keer per jaar foto's van de nieuwste schilderijen.
Iets voor jou?


start hier >