Fotografeer je schilderijen als een professional

Door Wim Bals

⎯ Het fotograferen van schilderijen is een kunst op zich hoor je wel eens zeggen. Je moet inderdaad met heel wat elementen rekening houden, maar als je dit stappenplan en deze tips hanteert kom je al een heel eind.

Vaarwel dus aan spiegelende oppervlakken, foute kleuren en vertekende lijnen op jouw foto's van kunstwerken.

fotograferen van een schilderij
Resultaat van het fotograferen van het schilderij Le Magicien

Aan de hand van mijn eigen kunstwerk laat ik een praktijkvoorbeeld zien. Op deze manier ben je in staat om een reproductie te maken van jouw kunstwerk.
Ik laat ook de uitrusting zien die je kan gebruiken bij de opnames van de schilderijen.

Neem altijd een foto als het schilderij zijn vernislaag heeft gekregen. Zo komen de kleuren terug tot hun recht.

Een schilderij zonder en met vernis

Zoals je ziet op bovenstaande foto is het verschil qua diepte in kleuren immens.

Tip: Bij kunstwerken achter glas haal je best de tekening of pastel uit de lijst om reflecties te vermijden.

Welke camera koop je om kunstwerken te fotograferen?

Het is verstandig om te investeren in een degelijke camera.
Nu er meer en meer kunst online gekocht wordt is een goede presentatie van je kunst uiterst belangrijk. Natuurgetrouwe kleurweergave is dus zeker een must.

Hieronder laat ik je een aantal toestellen zien waar je jaren plezier aan gaat beleven en garant staan voor kwaliteit.

de compacte keuze

Sony Cybershot DSC-RX100

Model: Sony Cybershot DSC-RX100

De Sony Cybershot DSC-RX100 lijkt een simpele point-and-shoot camera maar vergis je niet.
Onder dit compacte ontwerp schuilt een professionele camera met een uitstekende ZEISS Vario-Sonnar® T*-lens .
Deze camera is verder ook zeer geschikt om te filmen

Nikon

Nikon Z6

Model: Nikon Z6

De Nikon Z6 II Body is een professionele systeemcamera met full frame sensor. Dankzij de grote Nikon Z vatting, met een doorsnee van 55mm, vangt de body veel licht. De Z6 II gebruik je daarom probleemloos op donkere locaties. De lichtsterke full frame sensor zorgt voor gedetailleerde beelden, weinig ruis en een hoog contrast.
Nikon staat gekend om de prachtige kleurenoutput.

Canon

Canon EOS R systeemcamera

Model: Canon EOS R

De Canon EOS R is een professionele full frame systeemcamera met een aantal interessante functies. Zo stel je scherp met 5655 autofocus punten die 88 procent van het scherm innemen. Stel zelf je scherpstelsnelheid en reactietijd in om de beste foto's te maken. Daarnaast filmt de EOS R in 4K resolutie, zodat je haarscherpe opnames maakt.

Sony

Sony A7III

Model: Sony A7III

De Sony A7 III met 28-70mm lens is een systeemcamera van Sony met professionele foto- en videomogelijkheden. Met deze camera met verwisselbare lens van Sony stel je dankzij de hybride autofocus supersnel scherp.

Ben je nog niet vertrouwd met fotografie?
Bekijk dan zeker onderstaand filmpje dat ik maakte als basiscursus fotografie.

Instellingen van de camera

De gevoeligheid (ISO) zet je zo laag mogelijk. Vaak is dat ISO 100.
Zo voorkom je ruis in je foto.

ISO waarden

ISO-knop bij Nikon D800

Bij sommige toestellen kun je deze waarden aanpassen via een knop, bij andere camera's doe je dat in het menu. Kijk in de handleiding van je camera hoe je dit aanpast.

Manuele functie, vaak met de letter 'M' aangeduid"

Zet de knop bovenaan het toestel op manueel.
Vaak is dit ‘M’, zo kan je sluitertijd, diafragma en ISO zelf aanpassen.

RAW functie

Fotografeer in het RAW formaat

Schakel de beeldkwaliteit over van JPEG naar RAW.
Dit doe je in het menu van je camera.
Verder in dit artikel komen de voordelen van RAW tegenover JPEG uitgebreid aan bod.

Kun je met een iPhone kunst fotograferen?

Een iPhone biedt als camera te weinig kwaliteit om professionele reproducties van kunst te maken.
Zowel de lens als de sensor presteren onvoldoende om schilderijen en tekeningen kwalitatief weer te geven.
Met een iPhone kun je wel een snapshot van je kunstwerk maken.

Het verschil tussen de iPhone X, Nikon Z6 II, Canon EOS R en Sony A7 III | Bron: DPREVIEW

Het verschil zit onder meer in de details en de scherpte zoals je op bovenstaand voorbeeld kan zien. Dit heeft onder andere te maken met het verschil in megapixels maar vooral sensorgrootte en kwaliteit van de lens.

Een 'echte' camera blinkt tegenover de iPhone X ook uit op gebied van kleurweergave.
Vergelijk op bovenstaande foto de detailweergave tussen de verschillende toestellen.

Wil je toch graag kunst fotograferen met je iPhone?
Bekijk dan zeker onderstaand filmpje.

Gebruik een macrolens om vervormingen te voorkomen

Je moet eerst investeren in glas en dan pas de camera bij fotografie…
Je kan nog de beste camera hebben maar met een prullensje krijg je nooit een goed resultaat.

Vergeet dus de kitlens, vaak een zoomlens 18-55mm, die bij je camera zat en koop een macrolens met vaste brandpuntsafstand.
Trouwens, koop je nadien een nieuwe camerabody (zelfde merk uiteraard) kun je terug gebruik blijven maken van je favoriete lenzen.

Als er één lens zal zijn die je extra koopt voor je camera zou ik niet twijfelen en een macrolens aanschaffen.

Sweet spot

Een lens geeft zijn beste kwaliteit niet bij volledige opening (f/2) of minimale opening (f/22) van het diafragma maar ergens middenin.

De meeste lenzen hebben hun ‘sweet spot’ (=scherpste punt) tussen f/5.6 en f/8. Daarom heb je ook een statief nodig bij fotograferen van kunst.

Denk nu niet dat je deze voortreffelijke macrolens alleen kan gebruiken voor kunstopnames.
Een macrolens is ook uitstekend te gebruiken als portretlens door de geringe vervormingen.

Een statief helpt echt

Door een langere sluitertijd te gebruiken ben je genoodzaakt een statief te gebruiken.

Niet alleen om bewegingsonscherpte te voorkomen maar ook om je te focussen op een goede evenwijdige opstelling kies je voor een statief.

Je plaatst dus je camera zo dat de sensor 100% evenwijdig loopt met je kunstwerk.

Camera kunstopname

De sensor van de camera loopt evenwijdig met het schilderij

Bij het nemen van de foto zet je de zelfontspanner aan zodat je een perfect stil beeld krijgt. Mocht je zelf willen drukken op de ontspanknop, dus zonder zelfontspanner, loop je het risico bewegingsonscherpte te krijgen.

Je kunt dit ook doen via een draadontspanner of via de camera-app.

Een statief hoeft niet duur te zijn

Model: LifeGoods Tripod Statief - (Spiegelreflex) Camera of Telefoon - Incl. Smartphone Houder

Tip: Let er op dat je statief steeds waterpas staat.

Raw in plaats van JPEG voor uitstekende kwaliteit

In de instelling van je camera schakel je van JPG (of JPEG) over naar RAW.
NEF is de naam die Nikon aan zijn RAW-foto’s geeft, bij Canon is dat dan weer CRW.
Neem even je handleiding er bij om dit voor jouw toestel in te stellen.

Via de instellingen selecteer je RAW

Met RAW krijg je de best mogelijke kwaliteit die je camera kan bieden en hoef je je niet druk te maken over witbalans.

Het RAW-bestand moet je nadien bewerken (Lightroom, Rawtherapee…) en uiteindelijk exporteer je het eindresultaat naar JPEG of TIFF formaat.
Het gaat altijd in deze volgorde en niet andersom.

Lightroom CC

Software: Lightroom CC - 1 Apparaat - 1 Jaar - 1TB Cloudopslag

Ben je nog niet vertrouwd met RAW?
Het is beslist de moeite om vanaf nu over te schakelen!
Het vraagt wat extra werk van je maar je krijgt er dan ook heel wat voor terug.

VIDEO Karl Taylor RAW vs JPEG - Why You Should Be Shooting RAW.

Softboxes als lichtbron

Als er iets belangrijk is in dit artikel is het wel de noodzaak van goede verlichting.
Je mag nog een camera hebben van € 4.000, als je geen goed licht hebt kun je een goed resultaat wel vergeten.
Investeer dus zeker in goede verlichting!

Met twee softboxes onder een hoek van ongeveer 30 tot 45 graden naar het schilderij of de tekening kan je perfect jouw kunstwerk fotograferen.
Zonder reflecties!

Het is handig dat je deze opstelling permanent kan laten staan in een hobbykamer of op zolder...

De opstelling van de camera, de lichtbronnen en het te fotograferen kunstwerk

Denk er ook aan om te fotograferen in een verduisterde kamer én met een donkere achtergrond achter de camera.
Op deze manier heb je geen reflectie in het schilderij.

Plaats zeker de zonnekap op je lens om te voorkomen dat de lichtbronnen licht strooien in je lens.

Studiolampen set 135W - 2x fotolamp fotografie softbox Inclusief opbergtas

Model: Studiolampen set 135W - 2x fotolamp fotografie softbox Inclusief opbergtas

Let er op om je camera in het midden van het schilderij te zetten, zowel horizontaal als verticaal!

Doe je dit niet krijg je het zogenaamde ‘keystone-effect’.

Het keystone-effect is de optische vervorming van een afbeelding die wordt veroorzaakt door het projecteren op een schuin oppervlak (camerasensor). Het is de vervorming van de afbeeldingsverhouding, zoals een vierkant eruit laten zien als een trapezium.

Keystone-effect bij een schilderij
De rechtse afbeelding toont duidelijk de vertekening (keystone-effect) zowel verticaal als horizontaal bij een foute cameraopstelling

Nadien kan je dit via de software nog enigszins bijsturen maar het zal dan toch knap lastig worden.
Een goed begin is het halve werk!

Tip: Gebruik in geen geval de flitser van de camera. Die zorgt enkel voor lelijke reflecties in het kunstwerk.

Fotografeer kunst altijd met een colorchecker

Plaats naast je tekening of schilderij een colorchecker zoals de X-Rite.

X-Rite i1 Photographer Kit is onmisbaar om juiste kleuren weer te geven

Model: X-Rite i1 Photographer Kit

Deze kleurkaart fotografeer je mee waardoor je nadien de kleuren perfect kan afstellen met zogenaamde kleurprofielen in Lightroom of Rawtherapee.

Nadien snij je de afbeelding toch bij en valt deze kleurkaart weg. Let er dus op dat ze niet voor je schilderij staat of er een schaduw op werpt.
Bekijk zeker onderstaande video om te weten hoe je een kleurprofiel instelt voor de X-Rite-colorchecker in Lightroom.

VIDEO Hoe werkt een colorchecker?

In Lightroom kan je supersnel een kleurprofiel aanmaken zoals je ziet in de video.
Uiteraard kun je dit aangemaakte kleurprofiel later ook gebruiken in Rawtherapee.
Lightroom bewaart de kleurprofielen standaard in de map van Adobe Camera Raw.

Als je in plaats van Lightroom de software van X-Rite gebruikt, kun je de kleurprofielen terugvinden op volgende locatie:
Mac: /Users/username/Library/Application Support/Adobe/Camera Raw/Camera Profiles/
PC: C:\Users\username\AppData\Roaming\Adobe\CameraRaw\CameraProfiles

Een RAW-bestand kan je niet op het web plaatsen maar dien je eerst nog te ‘ontwikkelen’ zoals vroeger met een negatief.

Hier bestaat veel software voor maar ik verkies Rawtherapee.
Dit is een redelijk complex programma maar laat je hierdoor zeker niet afschrikken. De meeste mogelijkheden gebruik je toch niet.

Dit zijn de stappen die ik doe in Rawtherapee

❖ RAW-bestand importeren
❖ Neutraal profiel selecteren
❖ Belichting compenseren
❖ Witbalans juist afstellen
❖ Handmatig kleurprofiel selecteren (X-Rite)
❖ Curves aanpassen
❖ Scherpte regelen
❖ Exporteren naar TIFF-bestand om daarna te bewerken in Gimp

Workflow in Rawtherapee

Afwerking van je foto

De laatste stappen gebeuren in een fotobewerker zoals Gimp of Photoshop.
Ik geef zelf de voorkeur aan Gimp, omdat ik persoonlijk onder meer niet van het Adobe-Suite huurmodel hou.
Mijn werkstation is trouwens Linux waar Gimp uitstekend op werkt.

Wil je een gulden middenweg kan je nog altijd voor de light versie van Photoshop: Adobe Photoshop Elements. Betaalbaar en je hebt de software fysiek op je pc (Mac en PC).

Maar zoals ik al schreef ben ik zelf voorstander van Gimp.

gimp-foto-bewerken
De laatste details en afwerkingen gebeuren in Gimp of Photoshop

Dit zijn de stappen die ik doe in Gimp (kan ook in Photoshop)

❖ Tiff-bestand importeren
❖ Foto roteren zodat hij recht staat
❖ Foto uitsnijden
❖ Reflecties en stofjes verwijderen
❖ Tiff-bestand overschrijven
❖ Nadien exporteren naar JPG met de juiste grootte

Gimp kan je gratis downloaden

Gimp kan je gratis downloaden voor Mac, PC en Linux.
Het programma is misschien niet zo populair als Photoshop maar je zit voor 95% van de taken goed met deze gratis software.

Op Youtube kan je Gimp in actie zien en op die manier krijg je het vlug onder de knie!
Er is ook een uitgebreide online-handleiding beschikbaar.

Verwijder ook nog eventuele reflecties van stofjes of oneffenheden via de software.

Gimp hulplijnen
Hulplijnen zijn een handige feature van Gimp

Je kan gemakkelijk hulplijnen plaatsen die je helpen met het uitsnijden van je foto in Gimp.
Wel even opletten dat de signatuur niet wegvalt bij het uitsnijden!

Tot slot moet je de foto van de tekening of het schilderij nog exporteren naar JPG om op het web te tonen.
Eerst dien je dan nog wel de grootte van je foto aan te passen. Te grote en zware bestanden kunnen immers je website log maken of zijn lastig te versturen via e-mail.

Met een breedte van 1080px voor je foto kom je al een eind op het web.
Voor drukwerk heb je natuurlijk de grootst mogelijke resolutie nodig van je foto.

Tip: Geef je foto bij het exporteren een duidelijke naam, bijvoorbeeld de titel van het schilderij: korenveld-met-kraaien-van-gogh.jpg.
Dit is beter te onthouden en terug te vinden dan bijvoorbeeld DSC_451378.jpg.

Met een grote en goede monitor retoucheer je de foto’s van je kunstwerken zoals het hoort

‘Size does matter…’

Alle details zie je best op een mooi groot scherm.

Ook de kleurweergave is voor een monitor uiteraard essentieel.
Vergeet even het laptop scherm van 15 inch en connecteer je Macbook of desktop aan grote en kleurechte monitor.
Je kan het scherm verbinden met de computer via een HDMI-kabel of USB-C kabel.

Eizo zet de norm voor professionals

Model: EIZO ColorEdge CS2420 computer monitor 61,2 cm (24.1 inch) WUXGA Flat Mat Zwart

Eizo is zowat het standaard merk voor grafische toepassingen zoals prepress en professionele fotobewerking.
Prijzen kunnen behoorlijk oplopen voor een goede monitor.
Langs de andere kant, heb je een nieuwe pc hoef je de monitor niet te verwisselen.

Een mat scherm geeft de aangenaamste workflow. Zo heb je geen hinderlijke reflecties in je scherm.

Let wel, niet iedereen heeft een gekalibreerde monitor...
Check daarom hoe je afbeeldingen het doen op onder andere iPhone, iPad en dergelijke.
Je kan zo de foto nog wat bijsturen in de software.

Klaar om foto's van je kunstwerken te maken?

Mits je het juiste materiaal hebt is het fotograferen van kunst best te doen.
Uiteraard is er een leercurve waar je door moet.
Eens je alles door hebt gaat het op zich wel vlot.

Zie je toch nog op tegen het hele proces kan je steeds beroep doen op een professionele fotograaf.

Lees verder
8 tips bij de aankoop van een schilderij
Schilderijverlichting
Welk formaat van schilderij kies ik?
Prijzen vemelden op de website